Mẫu Phân tích Một Người Hà Nội bao gồm dàn ý, nội dung về tác giả và tác phẩm của Nguyễn Khải Qua đó giúp các bạn có thêm nhiều tư liệu tham khảo, trau dồi vốn từ củng cố kỹ năng viết văn ngày một hay hơn.
Tìm hiểu thêm :
Dàn ý phân tích một người Hà Nội
I. Mở bài:
– Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm
Nguyễn Khải tên đầy đủ là Nguyễn Mạnh Khải, sinh năm 1930 tại Hà Nội, quê gốc ở Nam Định nhưng sinh sống ở nhiều nơi. Năm 1947, ông tham gia tự vệ chiến đấu ở thị xã Hưng Yên, sau đó vào bộ đội, làm y tá. Nguyễn Khải bắt đầu nghề báo, nghề văn từ năm 1950. Truyện Một người Hà Nội sáng tác năm 1990, in trong tập truyện Hà Nội trong mắt tôi, Nhà xuất bản Hà Nội năm 1995. Qua truyện, nhà văn đã thể hiện cảm nhận của mình về lối sống, về bản lĩnh văn hóa của một người Hà Nội.
II. Thân bài
– Phân tích nếp sống thanh lịch dù thời cuộc đầy biến động:
Nếp ăn, nếp ở, cái mặc
Cách ứng sử với chính sách cải cách tư sản nhà nước
– Có đầu óc trung thực, thảng thắn
Không ganh đua, tự ái, thói thời thượng, không có lãng mạn hay mơ mộng viển vông
Đã tính đi làm, đã đi làm thì mặc đàm tiếu của thiên hạ
– Trân trọng, nâng niu, giữ gìn truyền thống văn hóa Hà Nội
Dặn dò bọ trẻ:” Là nời Hà Nội thì cách đi đứng nói năng cho chuẩn, không được sống tùy tiện buông tuồng”
Coi việc giữ gìn nếp sống là một cách “tự trọng, biết xấu hổ”
– Đánh giá
Đặt cô Hiền vào nhiều bối cảnh lịch sử, nhà văn soi chiếu được số phận một dân tộc trong một con người:
Cái nhìn hiện thực mới mẻ
Quan niệm về con người, niềm tin vào sự bất tử của những đẹp văn hóa truyền thống
Nhân vật “ Một người Hà Nội “ được soi chiếu ở nhiều thời điểm lịch sử.
– Nghệ thuật
Nghệ thuật xây dựng nhân vật: ngôn ngữ cá thể hóa
Liên hệ ngắn gọn với “ Chân dung người Hà Nội” hiện nay.
III. Kết bài
Đánh giá tài năng của tác giả và thành công của tác phẩm.
Mẫu Phân tích Một Người Hà Nội
Mẫu số 1
Trải qua hàng nghìn năm văn hiến, Hà Nội đã trở thành mảnh đất kết tinh bao tinh hoa của đất trời, là nơi hội tụ cảm xúc của biết bao thế hệ văn nghệ sĩ. Vùng đất kinh kỳ dường như hoá thân thành “nhân vật” có tâm hồn trong trong văn thơ, chẳng cần xô bồ hay hối hả, Hà Nội vẫn để lại dấu ấn riêng gây thương nhớ cho những ai đã từng ghé qua.
Chẳng lãng mạn như Tô Hoài, Đỗ Phấn, truyện ngắn Một người Hà Nội của Nguyễn Khải đã để lại trong lòng người đọc biết bao cảm xúc dạt dào, vẻ đẹp con người được khắc hoạ thật tinh tế, chân thật, mang đậm màu sắc Hà thành.
Nguyễn Khải sinh ra tại Hà Nội, ông trải qua nhiều bước ngoặc lớn trong cuộc đời mình. Năm 1950, ông bắt đầu sự nghiệp văn chương với những tác phẩm đầu tay: Xây dựng (1950-1951), Xung đột (phần I – 1959, phần II – 1962),… Các tác phẩm viết về đề tài nông thôn: Mùa lạc (1960), Người trở về (1964),… Từ sau năm 1975, các tác phẩm của ông đề cập chủ yếu đến vấn đề chính trị – xã hội mang tính thời sự, đặc biệt là tâm lý, tư tưởng con người trước những biến động của thời cuộc.
Các tác phẩm tiêu tiểu của Nguyễn Khải trong giai đoạn này: Cha và con, và… (1979), Thời gian của người (1985) và đặc sắc nhất là truyện ngắn Một người Hà Nội được ông viết năm 1990. Tác phẩm đã khắc hoạ rõ nét vẻ đẹp tính cách và tâm hồn của con người Hà Nội qua biết bao thăng trầm, biến động của đất nước.
Nhan đề Một người Hà Nội được Nguyễn Khải đặt đã làm nổi bật lên hình tượng trung tâm xuyên suốt của tác phẩm chính là “người Hà Nội” mang trong mình vẻ đẹp toàn diện từ ngoại hình, tính cách cho đến tâm hồn. Nhan đề không màu mè, khoa trương cũng đủ gây ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc, nó như mở ra một không gian nghệ thuật tuyệt mỹ, một mảnh đất Hà thành xinh đẹp, cổ kính, trải qua hàng ngàn năm thăng trầm của lịch sử dân tộc.
Nguyễn Khải xây dựng nhiều tuyến nhân vật đều xuất thân là người Hà thành, tuy nhiên nổi bật là cô Hiền – nhân vật chính trong truyện. Cô xuất thân trong một gia đình giàu có, nế nếp, có nhan sắc, yêu văn chương và có trí thông minh hơn người. Ở nhân vật này, toát lên vẻ đẹp thuần tuý không trộn lẫn, vẻ đẹp của tinh thần và cốt cách thấm sâu từ nền văn hoá vùng đất kinh kỳ, không thể phai nhoà theo năm tháng.
Cô Hiền yêu mảnh đất này, nơi cô sinh ra và lớn lên với biết bao hoài niệm, cô vẫn ở lại Hà Nội thân thương mặc cho bom đạn đang đổ xuống nơi đây, chẳng ngại hiểm nguy đang trực chờ cô và gia đình mình vẫn bám trụ chỉ bởi vì “không thể rời xa Hà Nội”.Người phụ nữ có vẻ đẹp quý phái, đầy lòng kiêu hãnh, sự tự tin vốn có của người Đô thành, cùng với con mắt nhạy bén, sắc sảo dám bộc lộ quan điểm thẳng thắn, dám sống thật với bản thân.
Mặc cho xã hội đang dần thay đổi, nếp sống hối hả xô bồ đang ngày càng lan rộng trong nhân dân, cô Hiền vẫn giữ cho cho mình được lối sống đẹp, cách cư xử nhã nhặn, thanh cao đúng chuẩn Hà thành. Quả là một con người thức thời, cô nhanh chóng dung hoà được giá trị vật chất và vẻ đẹp tâm hồn, tuy chẳng còn phải tuổi thiếu nữ đôi mươi nhưng người phụ nữ này vẫn giữ cho mình một tâm hồn yêu nghệ thuật, cô vẫn giữ mối quan hệ với những văn nhân, nghệ sĩ, giữ cho tâm hồn biết yêu và trân trọng vẻ đẹp tinh thần.
Gần ba mươi tuổi, cô Hiền mới đi lấy chồng, “đùa vui một thời son trẻ thế là đủ” đã đến lúc làm một người vợ hiền, một người mẹ tốt, cô không chọn “một ông quan nào hết” hay một người văn nghệ sĩ, cô chọn lấy một ông giáo tiểu học “hiền lành, chăm chỉ, khiến cả Hà Nội phải kinh ngạc”. Người phụ nữ này chắc hẳn nổi tiếng cả Hà thành, cô đã có những tính toán cho cuộc đời mình, khi đứng trước ngã rẽ cuộc đời cô lựa chọn một lối đi an toàn nhất nhưng cũng hoàn hảo nhất.
Cô Hiền có tất cả, từ gia thế cho tới ngoại hình, trí tuệ, cô biết mình cần gì và muốn gì, quyết định chọn một nhà giáo tri thức lại hiền lành, chăm chỉ sẽ mang lại cho cô một gia đình hạnh phúc trọn vẹn. Khi là người vợ, người mẹ cô tính toán chu toàn cho tương lai của những đứa con mình, đây quả thực là một người phụ nữ tài sắc vẹn toàn, dám nghĩ dám làm, khi đã làm thì không sợ đàm tiếu, thị phi thiên hạ. Bất kể là bản lĩnh hay trí tuệ cô đều có thừa, thật khiến người kinh khâm phục, kính nể bội phần.
Cô Hiền được tác giả miêu tả như “nội tướng”, mọi việc trong gia đình đều do một tay cô thu xếp chu toàn. Cô tài giỏi trong việc kinh tế lẫn quản lý gia đình, đưa cho chồng những lời khuyên đúng đắn kịp thời, mở một cửa hàng hoa giả mang lại thu nhập cho gia đình, cô bán đi một dinh cơ cho người bạn ở kháng chiến về. Chỉ bằng những hành động trên, ta hoàn toàn có thể cảm nhận được cô Hiền là người rất thức thời, và có trí tuệ hơn người.
Cô và gia đình sống như một nhà tư sản ở trong một “toà nhà toạ lạc ngay tại một đường phố lớn”, “mùa đông ông mặc áo ba-xờ-xuy, đi giày da, bà mặc áo măng-tô”, “bàn ăn trải khăn trắng, giữa bàn có một lọ hoa”,… Họ vẫn giữ nếp sống Hà thành giữa thời cuộc đổi thay nhưng lại chẳng thấp thỏm lo sợ, cũng chẳng cần để tâm đến lời dị nghị xung quanh bởi vì cô Hiền biết đâu là chuẩn mực, là giới hạn, để giữ cho mình không đủ “tiêu chuẩn” thành tư sản, chẳng cần “bóc lột” ai mọi việc đều tự sức mình mà làm.
Cô tự tin khẳng định với những bà bạn của mình “các bà không biết nhưng nhà nước lại rất biết”, câu nói là thể hiện lòng tin tuyệt đối vào chế độ mới, lòng yêu nước mãnh liệt, dạt dào. Trong nuôi dạy con cái, cô là người mẹ mẫu mực, nghiêm khắc, cô dạy các con từ cách ngồi, cách ăn và cả nói chuyện, đi đứng, dạy cho chúng “không được sống tuỳ tiện, buông tuồng”. Cô truyền dạy cho con lối sống, văn hoá người Hà Nội, khắc sâu vào tâm trí chúng lòng yêu nước và trách nhiệm cao cả với Tổ quốc.
Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, là một người mẹ chứng kiến đứa con mình ra chiến trường bon đạn, đối diện với sinh ly tử biệt, mặc dù lo lắng, đau lòng nhưng cô vẫn để con đi. Cô Hiền là một người mẹ mẫu mực, tôn trọng quyết định của con, sống có lòng tự trọng, cô không muốn Dũng “sống bám vào sự hy sinh của bạn bè”.
Ra đi là bảo vệ Tổ quốc, hy sinh cho Tổ quốc không thể có sự ích kỷ, hẹp hòi len lỏi trong tâm trí. Dù đứng ở cương vị nào, cô Hiền vẫn giữ được cốt cách thanh cao, lối cư xử rất đỗi mẫu mực. Nguyễn Khải ví cô như “hạt bụi vàng” là cách ông thể hiện sự yêu quý, trân trọng trước vẻ đẹp trí tuệ và nhân cách của con người Hà Nội.
Nguyễn Khải sáng tạo hình tượng người kể chuyện xuất hiện xuyên suốt chiều dài tác phẩm, theo giọng kể chiêm nghiệm và đầy triết lý của nhân vật vùng đất Hà thành và con người nơi đây hiện lên một cách sinh động, hóm hỉnh và rất chân thật. Tác giả đã rất thành công trong nghệ thuật trần thuật, ông nhìn sự vật, hiện tượng dưới nhiều góc độ và với nhiều cách đánh giá, ngôn ngữ thay đổi linh hoạt, giàu biểu cảm. Các chi tiết nghệ thuật “hạt bụi vàng”, “cây si cổ thụ”,… rất đặc sắc đã góp phần khắc sâu vẻ đẹp con người Hà Nội trong lòng người đọc.
Một người Hà Nội của Nguyễn Khải là truyện ngắn rất đặc sắc và để lại giá trị to lớn cho nề văn học nước nhà. Trong cái nhìn của ông, con người của mảnh đất kinh kỳ hiện lên với vẻ đẹp đậm màu truyền thống, nét đẹp riêng biệt không thể trộn lẫn với bất kỳ nơi đâu. Với sức sống bền bỉ, lòng yêu mến cái đẹp từ ngàn năm lịch sử, người Hà Nội đang bài trừ những cái xấu xa đang du nhập vào nền văn hoá, người người, nhà nhà vẫn giữ nếp sống thanh cao, kiêu hãnh vốn có của mình.
Mẫu số 2
“Một người Hà Nội” của tác giả Nguyễn Khải là một tác phẩm tiêu biểu trong thời kỳ đổi mới của nền văn học Việt Nam được tin trong tập truyện cùng tên xuất bản năm 1990.
Cô Hiền là nhân vật chính xuyên suốt chiều dài câu chuyện. Qua hình ảnh cô Hiền, tác giả đã phác họa lên bao nhiêu tính cách tốt đẹp của con người Hà Nội, vẻ đẹp sâu thẳm trong tâm hồn, là hình ảnh tiêu biểu cho người phụ nữ Việt Nam trước bao nhiêu sóng gió, thăng trầm trong biến động lịch sử của đất nước.
Nhân vật “tôi” giới thiệu đôi nét về cô Hiền, nói lên những tâm tư, tình cảm sâu sắc dành cho cô Hiền – “Chị em đôi con dì ruột với tôi”.
Trong tác giả không có một chi tiết nào tác giả nói về ngoại hình cô Hiền mà chỉ giới thiệu về ngôn ngữ, tính nết, cách ứng xử của cô trong mối quan hệ với gia đình chồng con, với bạn bè, người thân, người ngoài xã hội.
Khi anh bộ đội Cụ Hồ, đứa cháu tò mò và tỉ mỉ vào hỏi cô về thành phần giai cấp, về chuyện tại sao cô không phải đi chiến trường thì cô rất thản nhiên tươi cười và bảo rằng chưa đủ tiêu chuẩn. Và cô cũng nói rằng cô có bộ mặt rất tư sản, một lối sống của tư sản nhưng lại không chà đạp, vùi dập, bóc lột ai cả thì làm sao thành tư sản được.
Khi nhiều bạn bè, người thân ngờ vực về việc tại sao cô không bị học tập thì cô nhẹ nhàng đáp trả “Các bà không biết nhưng nhà nước lại biết rất rõ”. Đúng là rất nhanh nhạy, khôn hơn các người bạn, và ông chồng. Trước đây, nhà cô cũng thuê một chị vú và một anh bếp làm việc. Chị vú trông coi, chăm sóc cho con của cô từ năm 19 tuổi đến tận năm 45 tuổi. Trong suốt khoảng thời gian đó, cô coi chị bếp, anh vú như người thân trong gia đình, đối xử với họ rất tử tế, nên cho dù sau này đã về quê làm chủ nghiệp hợp tác xã, anh bếp chị vú vẫn đến thăm cô rất thân tình. Dịp gì là cả hai anh chị cũng đều đem miến, rượu, gạo, đậu xanh lên biếu cô.
Trong chuyện làm ăn thì cái sự nhanh nhạy, thông minh của cô cũng hơn các bà bạn và ông chồng. Chồng cô dạy học ở một trường tiểu học, nhờ viết sách mà có thêm ít vốn liếng để tậu được hai ngôi nhà. Một ngôi nhà đang sinh sống và một cái để cho thuê ở Hàng Bún. Tháng 10 năm 1954, Hà Nội được giải phóng thì đến năm 1956, cô quyết định bán ngôi nhà đang cho thuê ở Hàng Bún cho một người bạn mới tham gia kháng chiến. Chỉ một năm sau đó, có một cán bộ tới gõ cửa hỏi thăm cô về thời cải tạo, nhắc tới ngôi nhà ở Hàng Bún, cô rất nhẹ nhàng trả lời rằng “Tôi mời anh tới ngôi nhà đó hỏi thẳng chủ xem họ nói gì. Nếu còn chút thắc mắc nào thì xin mời anh trở lại đây với tôi”.
Khi ông chồng cô không được phép mở trường tư thục, muốn mua một cái máy in nhỏ để làm kinh doanh, cô Hiền đã hỏi chồng rõ ràng về việc liệu ông ý có chịu được công việc không. Ông chồng vốn là người nhút nhát, vội rút lui ngay trước những câu hỏi rất đanh thép của vợ.
Cô Hiền cũng có công việc kinh doanh của mình, có một cửa hàng chỉ để bán một thứ hoa giấy. Các loại hoa giấy, lẵng hoa đan bằng tre…rất đẹp do chính tay cô tự làm, giá trị của nó rất đắt, nhưng lại chịu thuế rất nhẹ, chẳng bị mang tiếng tư sản, tiểu chủ gì cả giữa cái thời mà xã hội đang cải tạo đột biến và đấu tranh giai cấp đang đẩy mạnh. Cô Hiền quả là người thật không ngoan, cô rất biết cách ứng xử với thời cuộc. Chắc hẳn cô là người rất giàu kinh nghiệm sống, từng trải mới có thể nghĩ và làm ăn như thế, một đầu óc rất thực tế.
Cô Hiền có tính rất mẫn cảm, tế nhị và vô cùng sắc sảo. Khi nghe con gọi to “Mẹ ơi! Đồng chí Khải đến” thì cô gắt mắng con” Phải gọi là anh Khải, hiểu chưa”. Khi thấy người người chồng của mình đang nắm tay đứa cháu mà nó hồn nhiên hỏi: “Tại sao hôm chủ nhật tuần trước đồng chí không đến chơi, cả nhà con chờ cơm mãi” thì cô có thái độ quay người đi, thở dài một hồi.
Cô Hiền là một người giữ được cốt cách của người Hà Nội, trải qua rất nhiều biến động thăng trầm của lịch sử. Cô có lối sống rất ngay thẳng, chính trực, thẳng thắn và giàu lòng tự trọng. Nét đẹp ấy được bộc lộ qua lời nói và hành động của cô trong đời sống hàng ngày. Đặc biệt được thể hiện qua câu chuyện về hai người con của cô xung phong đi bộ đội, chiến đấu và hy sinh cho sự độc lập của dân tộc. Khi anh Dũng – người con trai của bà có tinh thần ra trận, chi viện cho miền Nam ruột thịt. Cô tuy rất đau đớn nhưng cũng không lưỡng lự, do dự mà đồng ý ngay. Bởi cô hiểu rằng ngăn cản con chính là một cách để giết con, không thể nào muốn con trai sống trước sự hy sinh của bao bạn bè đồng trang lứa và cô cũng hiểu rằng ý thức trách nhiệm của một người công dân. Đến lượt đứa con trai thứ hai xung phong tiếp gót anh đi ra trận, đứa con trai thứ nhất từ khi ra trận cô chưa nhận được bất kỳ thông tin nào nhưng cũng không để cái sự ích kỷ, đau đớn của mình mà ngăn cản con thứ. Cô Hiền không phải là người không yêu thương con, cô rất muốn con trai của mình gặp gian khổ, khó khăn gì nhưng cô muốn dạy cho chúng một cách sống cao thượng, không được hèn nhát, sống bám vào sự hy sinh của người khác là đáng hổ thẹn. Nhân vật cô Hiền hiện lên là vẻ đẹp của người mẹ có ý thức trách nhiệm to lớn với đất nước, biết chia sẻ những nỗi đau thương, mất mát với gia đình khác.
Cô Hiền còn là người luôn có niềm tin vào cuộc sống. Dù xã hội có biến động ra sao thì cũng không thể nào làm lay chuyển được ý thức của cô về những nếp sống văn hóa ngàn đời của con người Hà Nội. Cô quan niệm rằng văn hóa của thời nào cũng có những nét đẹp, vẻ đẹp riêng của mọi lứa tuổi. Đây chính là niềm tin mãnh liệt của cô vào những giá trị văn hóa lâu đời.
Tác giả đã vô cùng tinh tế, đôi bàn tay tài hoa khi xây dựng nhân vật cô Hiền thành công trong ngôn ngữ kể chuyện đặc sắc, có tính cá thể hóa. Nhà văn ít tập trung miêu tả mà chủ yếu là kể, phân tích và bình luận ý kiến sắc sảo ý nghĩa. Giọng điệu trần thuật mang tính giàu kinh nghiệm, sự trải đời, mang đậm yếu tố tự truyện qua cái “tôi”.
Tình cảm của đứa cháu, của nhân vật “tôi” cũng như của chính mỗi người bạn đọc thật là vô cùng thương xót khi một người có tính nết cao cả như cô Hiền lại chết đi. Những suy nghĩ của cô Hiền, của người cháu ở phần cuối tác phẩm làm cho giọng đọc thấm đẫm được vẻ đẹp thanh lịch, nếp sống văn hóa truyền thống, chất trữ tình triết lý của con người kinh kỳ được phác họa qua nhân vật cô Hiền, ta cảm thấy hình ảnh cô Hiền được tác giả Nguyễn Khải phủ bằng những lớp áng vàng chói sáng. Tác giả muốn gửi gắn những tính cách bền bỉ, giữ gìn những giá trị văn hóa ấy cho thế hệ sau. Để từ đó chúng ta thêm yêu quý và tự hào về đất nước, về con người Việt Nam. Nhân vật cô Hiền sẽ mãi mãi là hạt bụi vàng trong bề dày của văn hóa xứ sở.