Mấy ý nghĩ về thơ – Nguyễn Đình Thi. Trong Chương trình học ngữ văn 12 chúng tôi hướng dẫn bạn soạn bài mấy ý nghĩ về thơ bao gồm tóm tắt nội dung chính, lập dàn ý phân tích, bố cục, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật cùng hoàn cảnh sáng tác, ra đời của tác phẩm và tiểu sử, quan điểm cùng sự nghiệp sáng tác phong cách nghệ thuật giúp các em học tốt bộ môn ngữ văn cuối chương trình THPT. Mời các bạn cùng tìm hiểu.
Đôi nét về Tác giả
1. Tiểu sử – Cuộc đời
– Nguyễn Đình Thi (1924 – 2003)
– Quê quán: làng Vũ Thạch (nay là phố Bà Triệu), Hà Nội.
– Thuở nhỏ sinh ra và sống cùng gia đình ở Lào.
– Năm 1931, theo gia đình về nước; 1941, tham gia hoạt động cách mạng.
– Là một nhà văn hóa, nghệ sĩ đa tài.
2. Sự nghiệp sáng tác
– Các tác phẩm chính:
+ Tiểu thuyết: Xung kích (1951), Vào lửa (1966), Mặt trận trên cao (1967).
+ Thơ: Người chiến sĩ (1956), Bài thơ Bắc Hải (1958), Dòng sông trong xanh (1974), Tia nắng (1983).
+ Kịch: Con nai đen (1961), Hoa và Ngần (1975), Rừng trúc (1978), Hòn cuội (1987)…
+ Tiểu luận: Mấy vấn đề văn học (1956), Công việc của người viết tiểu thuyết (1964).
Tìm hiểu thêm : Các tác phẩm của Nguyễn Đình Chiểu
Tác phẩm
1. Hoàn cảnh sáng tác
Tháng 9 – 1949, Hội nghị tranh luận văn nghệ đã được tổ chức ở Việt Bắc. Đây là một hoạt động giúp ích cho phong trào sáng tác văn nghệ. Nguyễn Đình Thi đã trình bày quan điểm của mình về thơ trong bài Mấy ý nghĩ về thơ.
2. Bố cục
Gồm 2 phần:
Phần 1. Từ đầu đến “như vùng sáng xung quanh ngọn lửa”: Đặc trưng cơ bản nhất của thơ.
Phần 2. Còn lại: Những đặc điểm của thơ ca.
Đọc – hiểu văn bản
1. Đặc trưng cơ bản nhất của thơ
* Thơ là biểu hiện tâm hồn con người:
– Mối quan hệ giữa thơ và tâm hồn con người:
“Ta nói trời xanh hôm nay nên thơ… những câu thơ chưa thành hình rõ”
“Làm một câu thơ yêu, tâm hồn cũng rung động như khi có người yêu trước mặt”
“Tâm hồn chúng ta có một rung động thơ… được hẳn”.
Những câu, những lời thơ diễn lên “Làm sống ngay lên một tình cảm, một nỗi niềm trong lòng người đọc”
“Thơ là tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất của tâm hồn khi đụng chạm với cuộc sống”
=> Thơ và tâm hồn có sự tác động qua lại.
– Thơ diễn tả tâm hồn con người:
Thơ là một thứ nhạc, một thứ nhịp điệu bên trong, một thứ nhịp điệu của hình ảnh, tình ý.
Nhịp điệu thơ được hình thành từ những cảm xúc, hình ảnh và trong khoảng im lặng cũng là nơi trú ngụ kín đáo của sự xúc động.
Đường đi của thơ là đi thẳng vào tình cảm. Điều đó có nghĩa thơ là biểu hiện của tâm hồn con người.
=> Phân tích chi tiết, lập luận sắc sảo về mối quan hệ khăng khít giữa thơ với tâm hồn con người.
Tìm hiểu thêm : Tác phẩm Lục Vân Tiên
2. Những đặc điểm khác của thơ
a. Hình ảnh thơ
Là hình ảnh thực nảy lên trong tâm hồn khi ta sống trong một cảnh huống/một trạng thái nào đó, đụng chạm với hành động hàng ngày… kết nên một bó sáng, đó là hình ảnh thơ.
b. Tư tưởng thơ
Những tư tưởng trong thơ là tư tưởng dính liền với cuộc sống, ở trong cuộc sống.
c. Cảm xúc thơ
Cảm xúc là phần xương thịt hơn cả của đời sống tâm hồn, bất cứ cảm xúc tình tự nào của con người cũng dính liền với sự suy nghĩ.
d. Cái thực của thơ
Là những hình ảnh sống, những hình ảnh có sức lôi cuốn và thuyết phục người đọc.
Đó là những hình ảnh chưa có vết nhòa của thói quen, không bị rập khuôn vào những ý niệm trừu tượng định trước.
e. Ngôn ngữ thơ
– So sánh với ngôn ngữ văn xuôi:
Ngôn ngữ thơ: Đường đi của thơ là con đường đi thẳng vào tình cảm, không quanh co. Chỉ chọn một điểm chính bấm vào những điểm ấy thì toàn thể đóng lên theo.
Ngôn ngữ văn xuôi: Lôi cuốn người đọc như dòng nước, đưa ta đi lần lượt, từ điểm này qua điểm khác.
=> Sự khác biệt của thơ.
Luyện tập
Câu 1 (trang 60 sgk ngữ văn 12 tập 1) Tác giả lí giải những đặc trưng cơ bản của thơ khi biểu hiện tâm hồn con người
– Quan hệ giữa thơ và tâm hồn con người: thơ – con người tác động qua lại
+ Ta nói trời hôm nay… muốn làm thơ
+ Lời thơ “làm sống ngay lên một tình cảm, một nỗi niềm trong lòng người đọc
+ Thơ là tiếng nói đầu tiên, đụng chạm với cuộc sống
→ Tác giả nhấn mạnh mối quan hệ giữa thơ với tâm hồn con người, có sự tác động qua lại, đặc điểm của thơ khẳng định diễn tả tâm hồn con người. Thơ là phương thức biểu hiện tình cảm của con người
Câu 2 (trang 60 sgk ngữ văn 12 tập 1)
– Ngôn ngữ thơ khác với ngôn ngữ các thể loại văn học khác ở chỗ: có nhịp điệu, có nhạc tính, ý ở ngoài lời
+ Ngôn ngữ khác (truyện kí: ngôn ngữ kể chuyện, kịch- ngôn ngữ đối thoại)
+ Ngôn ngữ thơ: cảm xúc, nhịp điệu, ngắt nghỉ, bằng trắc, trầm bổng, hình ảnh…
– Nguyễn Đình Thi trực tiếp bàu tỏ quan điểm về thơ tự do và thơ vần:
+ “Luật lệ thơ từ âm điệu đến vần đều là vũ khí rất mạnh trong tay người làm thơ”
+ “Tôi nghĩ rằng không có vấn đề thơ tự do, thơ có vần và thơ không vần”
+ Định hướng cách hiểu thơ:
+ Với bất cứ hình thức nào, thơ phải diễn đạt được tâm hồn của con người hiện đại