Sơ đồ tư duy Một người Hà Nội là tài liệu học tập mà các em không thể bỏ qua khi tìm hiểu về văn bản Một người Hà Nội của Nguyễn Khải. Qua đó nó sẽ giúp cho các em dễ nhớ, dễ thuộc, tiết kiệm thời gian học tập hơn khi học bộ môn Ngữ Văn 12.
Tìm hiểu thêm :
Sơ đồ tư duy Một Người Hà Nội
Sơ đồ số 1
Sơ đồ số 2
Sơ đồ số 3
Tiểu sử về tác giả và tác phẩm
Tác giả
– Nguyễn Khải (1930 – 2008), tên khai sinh là Nguyễn Mạnh Khải, sinh tại Hà Nội nhưng từng sống ở rất nhiều nơi.
– Năm 1947, ông gia nhập vào đội tự vệ chiến đấu ở thị xã Hưng Yên, sau đó vào bộ đội, làm y tá rồi làm báo.
– Năm 1951, ông làm công tác tuyên huấn ở Phòng chính trị Quân khu III.
– Năm 1952, ông làm Thư ký của tòa soạn báo Chiến sĩ Quân khu III.
– Từ năm 1956, ông công tác ở tòa soạn tạp chí Văn nghệ Quân đội, là Ủy viên Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam.
– Sau năm 1975, ông chuyển vào sinh sống, công tác tại Thành phố Hồ Chí Minh.
– Nguyễn Khải bắt đầu viết văn từ năm 1950.
– Năm 1951, ông được tặng giải khuyến khích về văn xuôi trong cuộc thi văn nghệ 1951 – 1952.
– Một số tác phẩm: Mùa lạc (tập truyện ngắn, 1960), Một chặng đường (truyện dài, 1962), Họ sống và chiến đấu (ký sự, 1966), Hòa vang (bút ký, 1967), Đường trong mây (tiểu thuyết, 1970)…
Tác phẩm
1. Hoàn cảnh sáng tác
Truyện ngắn Một người Hà Nội sáng tác năm 1990. Truyện đã phát hiện vẻ đẹp trong chiều sâu tâm hồn, tính cách con người Việt Nam qua bao biến động, thăng trầm của đất nước.
2. Bố cục
Gồm 5 phần:
- Phần 1. Từ đầu đến “dính líu nhiều có ngày lại rắc rối”: Giới thiệu về cô Hiền.
- Phần 2. Tiếp theo đến “rút lui ngay”: Cô Hiền trong thời kì hòa bình lặp lại.
- Phần 3. Tiếp theo đến “đại khái là như thế”: Cô Hiền trong thời kì chiến tranh chống Mỹ.
- Phần 4. Tiếp theo đến “từ mấy tháng nay rồi”: Cô Hiền sau chiến thắng mùa xuân 1975.
- Phần 5. Còn lại: Cô hiền trong những năm thời kỳ đổi mới.
3. Tóm tắt
Cô Hiền – một người Hà Nội, một “hạt bụi vàng” của thủ đô nghìn năm văn hiến. Cô vốn xinh đẹp, thông minh, lại sinh ra trong một gia đình giàu có lương thiện. Khi còn trẻ, cô từng mở một xa lông văn học, giao lưu với khách văn chương trí thức. Đến khi lập gia đình, cô lại lấy một ông giáo Tiểu học làm chồng trong sự ngỡ ngàng của biết bao người. Suốt thời kháng chiến chống Pháp, vợ chồng cô vẫn sống ở Hà Nội một cách nền nếp, lễ nghi. Khi người con trai cả xin vào chiến trường, cô không ngăn cản. Cậu thứ hai thi được điểm cao nên trường giữ lại. Năm 1975, con cả của cô trở về và đã là thượng úy. Cô Hiền tổ chức bữa ăn bạn bè như mấy chục năm nay cô vẫn làm mỗi tháng. Nhân vật tôi chuyển vào Sài Gòn sinh sống nhưng cứ ra Hà Nội lại ghé vào thăm cô Hiền. Tôi tỏ ý buồn phiền về lối ứng xử xuống cấp của người Hà Nội thời nay. Cô Hiền kể cho anh nghe chuyện cây si bật gốc vì bão ở đền Ngọc Sơn.
4. Tìm hiểu về nhân vật bà Hiền:
– Tác giả giới thiệu bà Hiền một cách trìu mến: “Chúng cháu gọi bà là bà Hiền, chị song sinh với mẹ già của cháu” => Cách dẫn dắt giản dị, tự nhiên => Tăng tính chân thực, thuyết phục cho câu chuyện.
– Trong tâm tư nhân vật “tôi” “cô Hiền đúng là tư sản”:
+ Xuất thân trong một gia đình giàu có, lương thiện: mẹ bán mắm, cha đỗ tú tài, yêu thích văn thơ, dạy con theo khuôn phép của quan trường. Cô Hiền xinh đẹp, thông minh, được gia đình cho mở phòng tiếp khách văn học.
+ Nhà chị nằm ngay mặt đường lớn, quần áo cũng sang chảnh, đồ ăn không giống số đông.
+ Bà Hiền đã tìm cách thích nghi với cuộc sống mới mà vẫn giữ nếp sống, nếp nghĩ của mình.
* Nhà văn đã đặt nhân vật trước những sự kiện trọng đại của đất nước. Đồng thời, ông tập trung kể về lối sống, cách ứng xử của bà Hiền trong quan hệ với họ hàng, bạn bè. Ở góc độ văn hóa, ông đã phát hiện và thể hiện những nét đẹp trong nhân cách của bà. Lời kể của nhân vật độc đáo, sinh động:
– Một người phụ nữ sắc sảo, tinh tế: Sau khi kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Pháp, bà Hiền vừa cố gắng thích nghi với chế độ mới vừa giữ lối sống, nếp nghĩ.
+ Bà mạnh dạn, thẳng thắn bày tỏ suy nghĩ của mình trước những điều phi lý của chế độ mới: bà không thích cách người trong gia đình gọi nhau là “đồng chí”. Cô không thích cách chính phủ can thiệp quá nhiều vào những chuyện vặt vãnh trong cuộc sống của người dân. Cô nói: “Đang vui, nói hơi nhiều, phải nghĩ đến chuyện làm ăn!
+ Với những người giúp việc, bà Hiền coi họ như người thân, coi tình nghĩa như người thân trong gia đình.
Với lần này, bà Hiền cũng tỏ rõ thái độ. Khi người cháu hỏi bà về thành phần giai cấp sao không phải đi cải tạo, bà cười: “Con không đủ tư cách”, rồi thản nhiên: “Mày có cái mặt tư sản lắm, nếu không bóc lột bất cứ ai, làm thế nào mày có thể trở thành một tư sản?”
– Một người phụ nữ thông minh, quyết đoán, thực tế và rất giỏi tính toán:
+ Bà tính trước mọi việc: Sau khi Hà Nội giải phóng, bà có hai căn biệt thự, năm 1956, bà bán căn nhà ở Hàng Bún…, chồng muốn mua máy in, bà hỏi ngay: “Anh có chưa? Người chồng rụt rè rút lui ngay trước những câu hỏi nhiều nhưng rất đúng lúc của vợ .
+ Bản tính bà Hiền là làm, không để ý đến những lời đàm tiếu của thiên hạ. Cô thẳng thắn tuyên bố: “Cả đời tôi chưa bao giờ bị cám dỗ, kể cả chế độ”: lấy chồng, sinh con.
– Người phụ nữ quán xuyến mọi việc, như “nội tướng” trong gia đình:
Bà Hiền đặc biệt quan tâm và đề cao vai trò của người phụ nữ trong gia đình. Theo cô, phụ nữ không chỉ nội trợ mà còn là “nội tướng”.
+ Gần 30 tuổi mới lập gia đình, không gả làm quan nhưng cũng không hứa hẹn gì với những bậc hiền tài, tuấn kiệt. Cô chọn một cô giáo tiểu học đàng hoàng, hiền lành để kết bạn trăm năm => Cô có thái độ nghiêm túc với hôn nhân, đặt trách nhiệm nuôi dạy con cái lên hàng đầu.
+ Sinh con: Với chị, trách nhiệm quan trọng của người làm cha mẹ là xây dựng tính cách và chuẩn bị cho con cái một tương lai tốt đẹp. Tình yêu con của Hiền là tình yêu khôn ngoan của một người mẹ có tầm nhìn.
+ Cô quan tâm, dạy dỗ các cháu từ nhỏ, từ những việc nhỏ. Khi ngồi vào bàn ăn, mẹ thường chú ý đến cách ngồi, cách cầm bát đũa, cách múc canh, cách nói chuyện trong bữa ăn. Cô ấy không coi những chuyện đó là chuyện vặt vãnh mà là văn hóa của con người. Hơn nữa, đó là nét văn hóa của người Hà Nội. Bà khuyên con cháu: “Đã là người Hà Nội thì đi đứng, ăn nói phải đàng hoàng, không được sống tùy tiện, luộm thuộm”.
+ Cô dạy trẻ biết tự trọng, biết xấu hổ, biết giữ nhân cách. Đây là nền tảng cơ bản để trẻ tự lập sau này khi lớn lên.
– Một người giàu lòng tự trọng, một người sống có trách nhiệm:
+ Vẻ đẹp của bà Hiền còn là vẻ đẹp của một nhân cách sống cao thượng, vẻ đẹp của người Hà Nội luôn coi lòng tự trọng là thước đo phẩm giá của mình. Lòng tự trọng đó được bà thể hiện rõ nhất qua câu chuyện kể về hai đứa con của mình trong quân đội.