“Sở dĩ dòng sông không tự đặt tên cho mình, mà là những người trước đây đã đặt tên cho nó dựa trên những câu chuyện, truyền thuyết, lời đồn, hay ca khúc mà nó được kết nối, qua nó.” Trong lịch sử, nhiều dòng sông đã trở thành biểu tượng cho văn hóa và lịch sử của một khu vực, và việc đặt tên cho chúng đã được coi là một cách để ghi nhớ và tôn vinh các sự kiện và nhân vật quan trọng. Vậy hôm nay chúng ta cùng nhau đi tìm hiểu và tìm hiểu nội dung Soạn ai đã đặt tên cho dòng sông Ngữ Văn Tập 1 (Hoàng Phủ Ngọc Tường).
Tìm hiểu thêm :
- Mẫu kết bài ai đã đặt tên cho dòng sông
- Bài tập trắc nghiệm về từ trái nghĩa
- Bài tập về từ trái nghĩa Lớp 2, Lớp 3, Lớp 5, Lớp 7
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
– Hoàng Phủ Ngọc Tường (sinh năm 1937) sinh ra ở Huế.
– Ông là người học rộng, hiểu sâu, tinh thông nhiều lĩnh vực khác nhau.
– Những tác phẩm nổi tiếng của ông như: Ai đã đặt tên cho dòng sông, Rất nhiều ánh lửa, Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu,…
2. Tác phẩm
– Tác phẩm thuộc thể loại kí được ông viết tại Huế năm 1981 và được in trong tập sách cùng tên.
a. Hoàn cảnh sáng tác
– Tác phẩm được viết tại Huế vào ngày 4 tháng 1 năm 1981, sau đó được in trong tập sách cùng tên.
– Bài bút ký trên có ba phần, đoạn trích trong sách giáo khoa thuộc phần đầu tiên.
b. Bố cục
Gồm 2 phần:
Phần 1. Từ đầu đến “ mãi mãi chung tình với quê hương xứ sở ”. Hành trình của Hương giang.
Phần 2. Còn lại. Sông Hương – dòng sông của lịch sử và thơ ca.
c. Tóm tắt
Trong các dòng sông đẹp trên đất nước, chỉ có sông Hương là thuộc về một thành phố duy nhất. Khi ở thượng nguồn, sông Hương đã là một bản trường ca của rừng già. Nó mang trong mình vẻ đẹp mãnh liệt và hoang dại, có nhiều ghềnh thác đáy vực bí ẩn.
Khi trở về đồng bằng, sông Hương thơ mộng làm say đắm lòng người. Hai bên bờ sông Hương chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên. Dòng sông mềm như tấm lùa uốn cong, cảnh đẹp như bức tranh có đường nét, hình khối trôi đi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách, cao đột ngột. Sông hương có vẻ đẹp da màu biến ảo: “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”. Đến khi qua thành phố Huế, sông Hương trôi đi thật chậm chảy lặng lờ như điệu slow. Sông Hương đã trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya. Dòng sông này cũng đã sống những thế kỷ quang vinh với nhiệm vụ lịch sử của mình. Đó còn là dòng sông của thời gian, của sử thi.
d. Ý nghĩa nhan đề
Bút kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông” của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường được in trong tập sách cùng tên. Khi đặt nhan đề cho bài bút kí của mình, nhà văn đã gửi gắm nhiều lớp ý nghĩa vào đó. Trước hết, xét về loại câu: “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” đây là một câu hỏi. Thật hiếm khi thấy một tác giả nào lại lấy một câu hỏi làm nhan đề cho một tác phẩm. Điều này đã thể hiện được sự độc đáo, nét rất riêng của nhà văn. Đồng thời, qua câu hỏi ấy, Hoàng Phủ Ngọc Tường muốn hướng cho người đọc biết đến nội dung xuyên suốt của tác phẩm đó chính là việc tìm hiểu nguồn gốc của dòng sông. Cụ thể hơn, đó là dòng sông Hương, dòng sông biểu tượng của xứ Huế mộng mơ. Con sông đó đã gắn bó với vùng đất này từ biết bao đời nay. Nguồn gốc của dòng sông được bắt nguồn từ một câu chuyện huyền thoại mỹ lệ của người dân làng Thành Chung, người ta kể rằng: “Người làng Thành Chung có nghề trồng rau thơm. Ở đây kể lại rằng vì yêu quý con sông xinh đẹp này nên nhân dân hai bờ sông đã nấu nước của hàng trăm loài hoa đổ xuống dòng sông cho làn nước thơm tho mãi mãi”. Cái tên “sông Hương” nghĩa là sông thơm – tuy giản dị nhưng lại chứa đựng một ý nghĩa vô cùng sâu sắc.
Không chỉ vậy, chỉ qua nhan đề, tác giả còn bộc lộ một niềm tự hào về những con người nơi đây, với những nét văn hóa truyền thống được tạo lên và được giữ gìn từ ngàn xưa. Qua đó tác giả cũng muốn bộc lộ sự biết ơn chân thành dành cho thế hệ đi trước đã có công khai phá ra vùng đất này. Đó là niềm tự hào sâu sắc dành cho quê hương, cho đất nước. “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” đây quả là một nhan đề độc đáo, đầy sáng tạo và chứa đựng nội dung tư tưởng cao cả mà Hoàng Phủ Ngọc Tường muốn gửi gắm.
Luyện tập :
Câu 1 (trang 203 sgk ngữ văn 12 tập 1):
a, Vẻ đẹp của thượng lưu được tác giả miêu tả:
– Mang vẻ đẹp sức sống mãnh liệt, hoang dại, bí ẩn, sâu thẳm, có lúc dịu dàng, say đắm
+ Sự mãnh liệt hoang dại của con sông được thể hiện qua biện pháp so sánh: bản trường ca rừng già, hình ảnh đầy ấn tượng, sự mãnh liệt thể hiện qua ghềnh thác, cuộc sóng như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn
– Vẻ đẹp dịu dàng, say đắm: màu sắc rực rỡ
– Dòng sông được nhân hóa, cô gái di-gan phóng khoáng, man dại, rừng già hun đúc cho cô gái bản lĩnh dan dạ, tâm hồn tư do và trong sáng
b, Đầu bài viết người đọc cảm nhận sự tài hoa từ ngòi bút Hoàng Phủ Ngọc Tường: liên tưởng, kì thú, xác đáng, ngôn từ gợi cảm… hấp dẫn về con sông mang nét thơ mộng
– Kết thúc tác giả thể hiện trọn vẹn con sông, tâm hồn sâu thẳm của nó, dẫn dắt, mở sang đoạn tiếp
Câu 2 (trang 203 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Đoạn tả sông Hương chảy xuôi về đồng bằng và ngoại vi thành phố bộc l:
+ tài năng, khả năng quan sát, sử dụng ngôn ngữ của tác giả
+ Sự am hiểu tường tận về vị trí địa lý, đặc tính của con sông
+ Lối liên tưởng, so sánh tinh tế, thú vị
+ Am hiểu kiến thức văn hóa, văn học
– Tất cả hòa quyện tạo mang lại hiệu quả nghệ thuật khi tác giả miêu tả được vẻ đẹp trầm mặc, cổ điển cùng với nét tươi mới, hiện đại của sự vật
Câu 3 (trang 203 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Sông Hương khi chảy vào thành phố mang vẻ đẹp riêng:
+ Vẻ man dại, dịu dàng, trầm mặc của con sông
+ Con sông giờ đây được khám phá, phát hiện ở sắc thái, tâm trạng
+ Sông Hương gặp thành phố như hòa quyện với điểm hẹn tình yêu, trở nên vui tươi, đặc biệt êm dịu, lãng mạn
+ Ngòi bút tác giả thăng hoa khi tái hiện những cảm nhận tinh tế, liên tưởng, so sánh đẹp đến bất ngờ
– Tác giả dành tình cảm yêu mến đặc biệt cho con sông này, thấu hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp của dòng sông.
Câu 4 (trang 203 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Tác giả đã tô đậm con sông nhiều nét thơ dịu dàng, thơ mộng, hoang dã, đã tình, lịch lãm, cổ kính
+ Từ góc nhìn văn hóa truyền thống lịch sử tác giả khắc họa sông Hương với nét tính cách riêng biệt
+ Tái hiện chân thực hình ảnh lịch sử và phẩm chất riêng của người Huế, đặc biệt vẻ đẹp dịu dàng, đằm thắm của người con gái Huế
+ góc nhìn độc đáo, cách diễn tả phong phú, độc đáo của tác giả
Câu 5 (trang 203 sgk ngữ văn 12 tập 1):
Nét đặc sắc trong văn phong của tác giả:
– Tình yêu dạt dào, sâu lắng của tác giả dành cho quê hương, xứ sở vào đối tượng miêu tả, khiến đối tượng trở nên lung linh, huyền ảo, đa dạng như chính con người sống động
– Sự liên tưởng diệu kì, những hiểu biết phong phú về kiến thức địa lý, lịch sử, văn hóa, nghệ thuật và trải nghiệm bản thân
– Ngôn từ trong sáng, phong phú, gợi tả, gợi cảm, giàu chất thơ
– Sử dụng thuần thục các phép tu từ: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ
– Sự kết hợp hài hòa của cảm xúc, trí tuệ, chủ quan và khách quan